Zmiany prawne w urlopie rodzicielskim 

Zmiany w urlopach rodzicielskich to efekt przyjęcia w czerwcu 2019 roku dyrektywy Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2019/1158 w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (tzw. work-life-balance). Państwa członkowskie powinny zaimplementować dokument oraz dostosować przepisy wewnętrzne do nowych regulacji do 2 sierpnia 2022 roku. Postanowienia zawarte w dyrektywie mają na celu zwiększenie uczestnictwa kobiet w rynku pracy, a także zrównanie obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem pomiędzy kobietą a mężczyzną. 

Urlop rodzicielski – jak jest obecnie? 

Po okresie urlopu macierzyńskiego pracownikowi przysługuje prawo do urlopu rodzicielskiego. W odróżnieniu od urlopu macierzyńskiego urlop rodzicielski jest fakultatywny. Przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Najczęściej jednak wykorzystuje go kobieta, mimo że przepisy zezwalają nawet na jednoczesne skorzystanie z urlopu rodzicielskiego przez oboje rodziców. 

Urlop rodzicielski zgodnie z art. 1821a § 1 kodeksu pracy przysługuje w wymiarze:

• 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
• 34 tygodni – w przypadku urodzenia dwóch lub więcej dzieci przy jednym porodzie 

Urlop w tym wymiarze przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka. 

Rodzice mają prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego jednorazowo lub w częściach. Powinni zrobić to nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia.

Urlopy rodzicielskie 2022/2023 na nowych zasadach 

Główne postanowienia dyrektywy unijnej 2019/1158 wskazują na: 

1. urlop ojcowski w wymiarze dziesięciu dni roboczych, który przysługuje z okazji narodzin dziecka pracownika (art. 4),
2. urlop rodzicielski w wymiarze czterech miesięcy dla każdego pracownika, do wykorzystania przed osiągnięciem przez dziecko określonego wieku, maksymalnie ośmiu lat. Dwa miesiące urlopu rodzicielskiego nie mogą jednak podlegać przeniesieniu (art. 5), 
3. prawo do urlopu opiekuńczego w wymiarze pięciu dni roboczych w roku (art. 6).

W polskim prawie obowiązują już pewne z rozwiązań przewidziane w dyrektywie, takie jak 2-tygodniowy urlop ojcowski związany z narodzinami dziecka, czy zasiłki za urlop macierzyński. 

Przedłużenie minimalnego okresu urlopu rodzicielskiego

Rewolucyjną zmianą jest jednak przedłużenie minimalnego okresu urlopu rodzicielskiego z jednego do dwóch miesięcy, z zastrzeżeniem, że nie podlega on przeniesieniu na drugiego rodzica. Oznacza to przyznanie 2-miesięcznego urlopu ojcowskiego bez możliwości przekazania go matce dziecka. W ten sposób dyrektywa chce zachęcić ojców do większego udziału w wychowaniu i opiece nad dziećmi. 

Urlop rodzicielski 2022/2023 – w jakim kierunku pójdą zmiany? 

Na tę chwilę nie jest wiadome, jaką drogę wybierze ustawodawca i jak dostosuje ustawodawstwo krajowe do postanowień unijnych. Pierwsza z możliwości to wydzielenie dwóch miesięcy urlopu dla każdego rodzica z dotychczasowej „puli”. Oznacza to wtedy skrócenie urlopu dla matek o 2 miesiące – z 12 na 10 miesięcy. Z drugiej strony może on zdecydować się na dodanie do obcego wymiaru dwóch dodatkowych miesięcy. Wtedy też urlop ulegnie wydłużeniu z 12 miesięcy do 14 miesięcy. Takie rozwiązanie pociąga jednak za sobą dodatkowe koszty zasiłków macierzyńskich. W minionym roku na wypłaty zasiłków z tytułu urlopów rodzicielskich wydano 4,8 mld złotych. W najbliższych latach suma ta może więc ulec zwiększeniu. 

Wydłużenie urlopu rodzicielskiego

Możemy zaobserwować, że obecnie więcej głosów skłania się w kierunku wydłużenia urlopu rodzicielskiego. Wśród głównych korzyści tego rozwiązania wskazuje się przede wszystkim na większy udział ojców w opiece, co niewątpliwie wywrze pozytywny wpływ na rozwój dziecka. Jednocześnie nie dojdzie wtedy do skrócenia okresu, jaki przysługuje na opiekę matce. Dla kobiet niezwykle istotne pozostaje bowiem to, aby móc spędzić pierwszy rok życia ze swoją pociechą. 

Wdrożenie tych postanowień nie jest jednak sprawą łatwą. Każda zmiana w zakresie urlopów rodzicielskich wymusza kolejne, obejmujące m.in. wysokość zasiłku macierzyńskiego. Niezbędne zdaje się dlatego przeprowadzenie konsultacji zarówno międzyresortowych, jak i publicznych, które pomogą wypracować ostateczne, najkorzystniejsze dla każdej ze stron rozwiązania.